Горан Николоски, заменик-претседател на Централниот совет на Македонците во Германија се сретна со проф. д-р Нада Бошковска, редовен професор по источноевропска историја на Катедрата за историја на Универзитетот во Цирих и претседател на Експертскиот совет на Центарот за источноевропски студии. Средбата беше поддржана од Симона Лупу, научeн советник од советодавниот одбор. Истражувањето на Нада Бошковска се фокусира на пред-Петринската историја на Русија и на Балканот во 20-иот век. Во 2009 година таа ја објави, меѓу другото, „Југословенска Македонија 1918-1941. Граничен регион помеѓу репресијата и интеграцијата“. Оваа книга е објавена на англиски јазик во 2017 година под наслов „Југославија и Македонија пред Тито. Помеѓу репресијата и интеграцијата“ (Лондон: И.Б. Таурис) и набргу потоа во превод на македонски јазик („Вардарска Македонија 1918-1941“, Скопје 2019). Во 2021 година, Нада Бошковска придонесе за публикацијата „Невидливи архиви: Жените во списанијата на меѓувоената Вардарска Македонија“, објавена од Центарот за истражување на национализмот и културата (ЦРНК) во Скопје со поддршка на Фондацијата Хајнрих Бол. Покрај тоа што е автор на книги, таа е и уредник на бројни научни публикации и есеи.
Во разговорот беше забележано дека посебниот случај на Македонија покажува колку историјата и минатото сѐ уште имаат силно влијание врз денешната политика на Балканот:
Република Македонија беше една од државите наследнички на Југославија. Независна Македонија за прв пат се појавува во 1991 година, бидејќи порано оваа област секогаш била дел од други државни структури. Родените во Македонија набргу по 1900 година го започнале животот како поданици на Отоманската империја, дошле во Кралството Србија од 1913 до 1915 година, потоа во Бугарија и до крајот на 1918 година се нашле во Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. За време на Втората светска војна се враќаат под бугарска власт за да го продолжат животот во социјалистичка Југославија по 1945 година. Социјалистичка Република Македонија беше најјужниот дел на Југославија. Кога таа земја се распадна во 1991 година, таа се прогласи за независна, создавајќи ја првата македонска демократска држава. Оттогаш, земјата се бори надворешно за едно признаено место на меѓународната сцена, со внатрешнополитички меѓуетнички тензии и економски проблеми.
Република Македонија е дел од географска Македонија, чиишто граници во голема мера биле договорени меѓу географите во 19-иот и почетокот на 20-иот век. Во текот на средниот век, овој географски регион наизменично им припаѓал на Византија, Бугарската империја и Српската империја – околност на која се повикале националните држави Грција, Бугарија и Србија во 19-иот и 20-иот век за да ги озаконат претензиите кон Македонија.
Меѓутоа, Османлиите владееле со Македонија многу подолго од овие империи, освојувајќи ја од 1370-тите и само повторно губејќи ја во Балканските војни 1912/13. Ниту една друга област во Европа не била подолго под османлиска власт. Таа соодветно остави свој белег врз областа. Дел од населението преминало во ислам. Тоа не било постигнато со принуда, туку со поттик. Кој станал муслиман не морал да плаќа данок на гласање и од дискриминиран станал привилегиран дел од населението. Како и во сите области на Балканот кои потпаднале под директна османлиска власт, домородното христијанско население претрпело загуба на својата елита, која или загинала во освојувачките војни, побегнала или преминала во ислам за да го задржат својот социјален статус. Како резултат на тоа, христијанското население се состоело главно од словенски говорни селани, додека муслиманите и еврејските, грчките и ерменските трговци и занаетчии ги населувале градовите.
Во отсуство на политичка и образована класа на водачи, црквата била таа што презела водечка улога далеку подалеку од религиозната област. Ова било промовирано од системот на милет: во Отоманската империја, на верските заедници им бил доделен статус на т.н. засегнати. Православните поданици на султанот биле под јурисдикција на патријархот во Константинопол, без разлика каде во империјата живееле и на која етничка група припаѓале.
Во текот на 19-иот век, Отоманската империја постепено ги загубила своите поседи на Балканот и се појавиле малите национални држави Србија, Грција, Црна Гора, Бугарија и Романија, додека Босна и Херцеговина паднала под Австро-Унгарија. По 1878 година само Албанија, Македонија и Тракија останале под директна османлиска власт. Соседните земји ги фрлија своите алчни очи на стратешки важната и релативно голема Македонија. Сепак, тврдењата на Грција, Бугарија и Србија во голема мера се поклопуваа, особено што сите три земји можеа да укажат на фактот дека Македонија била дел од соодветната империја во средниот век. Поради оваа причина, како дополнителен аргумент се користеше етничката припадност на населението.
За тоа како било во времето околу 1900 година сведочат странски дипломати, новинари и авантуристички патници кои ја посетиле Македонија во последната фаза на Отоманската империја. Тие секогаш биле импресионирани од разновидноста на „расите“ што ги среќавале таму. Кулинарските термини salade macédoine (салата од зеленчук) или Macedonia di frutta (овошна салата) се резултат на овој впечаток. Од што се состоеше оваа Македонија, особено кој дел од неа и колку голема, беше страсна дискусија во тоа време, на Балканот и на други места. Ако ги оставиме настрана контроверзите околу бројките, постоеше широк консензус дека османлиска Македонија била населена со Турци, Албанци, Евреи, Власи, Грци, Роми и други помали етнички групи. Разликите се однесуваа на најголемата популациска група, христијанските Словени, кои се нарекуваа Бугари, Срби, Словени, Македонски Словени или Македонци, во зависност од нивното гледиште. Германскиот географ Теобалд Фишер излезе со прагматичен, но неконсензуален предлог: беше тешко да се одлучи дали словенски говорителите на Македонија се Срби или Бугари, па затоа треба денес „најдобро да се опишат како Македонци (Makedonen)”.
Во последната четвртина од 19-иот век избувна жестока борба за националниот идентитет на овие луѓе. На повеќето од нив сѐ уште им беше туѓа националната свест. За нивната самоидентификација, но и за класификацијата од гледна точка на османлиската држава, првенствено беше пресудно тоа што тие се христијани; на второ место било членството на Грчката патријаршија или Бугарската егзархија. Во зависност од тоа, словенски говорен христијанин од Македонија се сметал за „Грк“ или „Бугарин“ и обично се нарекувал себеси како таков. Пред сѐ, тоа била црковна категорија во Милетова смисла, а не етничка. Исто така, сите муслимани се сметале за „Турци“ без разлика дали етнички биле всушност Турци, или “Словени”, Албанци, Татари или Черкези. За да ги поддржат своите територијални претензии, соседните држави ги прогласија “словенските” христијански поданици на Капијата на Србите, Грците или Бугарите и се обидоа со одредени пропагандни напори да го убедат населението, кое беше преземено на овој начин, како и европската јавност. Нерегуларните групи од трите држави кои ја нападнаа османлиска Македонија употребија насилство за да помогнат да се најде „вистинскиот“ став.
Во Првата балканска војна од 1912 година, Црна Гора, Србија, Бугарија и Грција ги здружија силите за да ги истераат Османлиите речиси целосно од Балканскиот Полуостров. По уште една војна, сега меѓу сојузничките партнери за освоените области, поделбата на Македонија се запечатува со Букурешкиот договор на 10 август 1913 година. Околу половина (т.н. Егејска Македонија) отиде во Грција, околу 40 проценти (Вардарска Македонија) во Србија и мало парче (Пиринска Македонија) отиде во Бугарија; тогашните граници се во суштина исти како и денес. Како резултат на тоа, трите држави имаа одврзани раце да ја спроведат својата национална програма во деловите што им беа доделени и да се обидат да формираат Грци, Срби или Бугари од “словенското” население што живее таму. Оттогаш во Грција и Бугарија се води строга политика на асимилација, која не признава ниту едно македонско малцинство.
Текот на настаните зеде поинаков тек во оној дел кој ѝ падна на Србија и од кој произлезе денешна Република Македонија. Во продолжение се мисли само на оваа област кога се споменува Македонија. Како дел од Србија, Македонија беше инкорпорирана во новоформираното Кралство на Србите, Хрватите и Словенците во 1918 година, кое беше преименувано во Кралство Југославија во 1929 година. Политиката кон Македонија ја одредуваа српските политичари кои се обидоа да спроведат српска национална програма. Македонија, која сега мораше да се нарекува „Јужна Србија“, беше преплавена со српски службеници и учители. Младите треба да развијат „коректно“ национално чувство преку соодветна инструкција. Српските колонисти беа населени за да го зајакнат српскиот „елемент“. Покрај тоа, во 1920-тите, 35.000 безбедносни сили имале задача да го одржуваат редот и законот во Македонија. Причина за тоа беа активностите на Внатрешната македонска револуционерна организација (ВМРО), која дејствуваше од Бугарија и сакаше да постигне дестабилизација на југословенската држава и ново решение за Македонија преку упади и напади. Македонските организации веќе водеа кампања за автономија со париските мировни договори по Првата светска војна, но залудно. После тоа, сè уште кружеа различни алтернативни идни сценарија. Дел од големата македонска дијаспора во Бугарија беше за припојување кон Бугарија. Други сакаа независна Македонија како протекторат на Друштвото на народите или на Англија и Франција.
Тешко е да се одреди што се мислеше на оваа точка во самата Македонија, бидејќи никој не можеше отворено да зборува поради репресијата. На пример, Херман Вендел, германски социјалист кој ја обиколи Македонија во 1920 година, раскажува пример за млад човек од Битола, кој барал „автономна Македонија со државна влада и државен парламент во Скопје во структурата на јужнословенска федерална држава“. За автономна Македонија сонуваа и студенти од Охрид кои студираа во Грац и Виена, како што знаеше генералштабот на армијата. Во тоа се уверил и еден српски националистички гимназиски професор во Прилеп, кој во 1926 година пријавил во МВР дека младите ученици од Македонија во Виена, Грац, Берлин, Париз и Монпеље се занимаваат со автономна Македонија, каде се дискутира за теоријата на македонската националност и за нивниот македонски јазик: „Неодамна, и овде и во овие студентски групи во странство, се чувствува жива радост, која доаѓа од надежта дека постои рана можност за отцепување на независна Македонија и дека македонскиот Комитетот ќе биде успешен по ова прашање“.
Автономијата не доаѓала во предвид за српските владетели. Во 1924 година, министерот за надворешни работи Момчило Нинчиќ му рекол на британскиот амбасадор дека оваа област е лулка на Србите. Според белградската идеологија, „Јужна Србија“ била обновено јадро на Србија, тамошните браќа конечно се ослободиле од турското ропство и се обединиле со Северот. Во пракса, пак, Македонија беше третирана како непријателска земја, а населението наиде на недоверба и презир. Не се толерираа политички или културни здруженија на регионална основа и не се дозволуваше да се формира ништо со македонска нијанса. Резултатот беше дека никој во контролните центри не можеше да застане во одбрана на интересите на Македонија. Потребата за акција беше огромна. Областа беше недоволно развиена во секој поглед, а исто така претрпе големи разурнувања како театар на Балканските војни и Првата светска војна. Во 1921 година, стапката на неписменост беше 84 отсто, највисока во земјата, а транспортната инфраструктура и здравствениот систем беа само во самата основа имплементирани. Само непосредно пред Втората светска војна мерките за економска поддршка беа сериозно разгледани, но главно не беа спроведени, бидејќи веќе не се зборуваше само за владините средства, туку тие всушност и беа распределени за регионите со поголемо политичко влијание да може да се наметнат.
Постојаното запоставување на Белград и потребата за асимилација беа фактори кои придонесоа македонскиот идентитет да се засили и сè повеќе да се изразува во втората половина на 1930-тите, кога репресијата се намали. Во меѓувреме, порасна една млада елита, која, бидејќи во голема мера одбиваше да бидат Срби, не можеше да учествува во политичкиот живот и сега сè повеќе ја презема старата идеја за автономија на Македонија. Политичките потреси во Европа од 1938 година и особено ревизијата на границите пред и по почетокот на Втората светска војна направија да изгледа реално за првпат по мировните конференции по 1918 година дека статус квото може да се промени и во Македонија. Додека некои очекуваа Германија и Италија да ја ослободат Македонија од српската власт, комунистите ги полагаа своите надежи во Советскиот Сојуз. Ретко кој тагуваше за загубата на Југославија, која капитулираше во април 1941 година. Сепак, надежите за „ослободување“ беа разочарувачки. За време на војната, поголемиот дел од југословенска Македонија беше окупирана од Бугарија, која веднаш започна програма за бугаризација. Западниот дел е додаден на Голема Албанија под контрола на Италија.
Веднаш по војната изгледаше како да може да се исполни желбата за автономија и повторно обединување на трите македонски делови во рамките на балканска федерација. Меѓутоа, со раздвојувањето на пријалтеската релација на Тито и Сталин во 1948 година, овој план, кој и онака беше тежок за спроведување, стана губење време. Но, за Вардарска Македонија се отворија нови перспективи, бидејќи по војната Југославија беше редизајнирана како федерална држава за да се земе предвид нејзиниот мултиетнички карактер. Македонија доби статус на република со сите поврзани институции како устав, влада, парламент, судство, сопствен образовен систем, научни и културни институции итн. Стандардизацијата на македонскиот јазик беше решена во ноември 1944 година и беше завршена во мај 1945 . За прв пат можеше да се идентификува со македонската нација и слободно да се користи сопствениот јазик во сите области на животот. Квази-државноста на републиката овозможи да се промовира градењето на нацијата, вклучително и сопствената историографија, која работеше кон оваа цел. Ова доведе до крај на развојот кој имаше свои рани претставници во последната четвртина од 19-иот век, се прошири во пошироките кругови во меѓувоениот период и допре до масите по војната, исто така поради писменоста сега силно промовирана под социјалистичко покровителство. Ова беше класичен процес на градење нација, како што го опиша Мирослав Хрох користејќи го неговиот трифазен модел.
Дел од овој процес беше и отцепувањето од Српската православна црква, на која православните верници од Вардарска Македонија беа подложни од 1919 година. Желбата за сопствена црква веќе беше присутна во меѓувоениот период и повторно беше изразена за време и по Втората светска војна, но наиде на отфрлање од српското свештенство, кое даде автономија, но не и независност, иако беа поддржани од двете југословенски а српските власти беа повикани да го сторат тоа. Во јули 1967 година, Македонската црква еднострано прогласи автокефалност. Долго време овој чин не беше признаен ниту од Српската ниту од другите православни цркви, иако во историјата на православието секогаш имало еднострани поделби, кои секогаш се прифаќале по одреден период на незадоволство. Така, причините за непризнавањето беа првенствено од политичка природа.
Во многу наоди, социјалистичката фаза ѝ донесе на Македонија голем поттик во развојот. Се инвестираше во образованието, здравството и инфраструктурата, а беше изградена и индустрија, при што републиката имаше корист од компензаторните плаќања од Фондот за развој на Југославија. Сепак, тој остана еден од најсиромашните региони во Југославија и јазот со побогатите републики на север не се намалуваше, туку се зголемуваше. Како и во првата Југославија, и Македонија беше политичка лесна категорија. Немаше Македонци во високите ешалони на партиското и државното раководство или во најтесниот круг на Тито. Соживотот меѓу етничките групи беше мирен, но тензичен – се работеше за соживот, во кој особено Македонците и Албанците тешко се мешаа и негуваа меѓусебна огорченост.
Севкупно, Македонија чувствуваше дека е во добри раце со оглед на сопствената слабост, градењето нации негирани од соседните држави и мултиетничкиот состав на Југославија.Таа беше лојална република која заедно со Босна и Херцеговина се обиде да ја спречи земјата од распаѓање до последно. Кога тоа не беше можно, со референдум на 8 септември 1991 година, исто така беше принудена да тргне по патот на независноста.
По распадот на Југославија, независноста на нејзините (делумни) републики Словенија, Хрватска и Босна и Херцеговина брзо беше меѓународно признаена. Ова не се однесуваше на Македонија, која исто така се прогласи за независна во есента 1991 година и по пресудата на комисијата што ја испитуваше нејзината достојност за признавање, составена од претседатели на уставните судови на неколку европски држави („Бадентеровата комисија ”), ги исполни сите услови – за разлика од Хрватска, на пример, чија заштита на малцинствата не беше недоволна.
Суспендирањето на признавањето од страна на земјите од Европската заедница (ЕЗ) се случи на интервенција на Грција, која сакаше да наметне промена на името на новата држава – зборот „Македонија“ не беше дозволено да се појавува во ознаката. Тековните преговори во декември 1991 година, кои доведоа до одлучувачко проширување на ЕЗ во Европската унија (Договор од Мастрихт од 7 февруари 1992 година), ѝ дадоа на Грција силно средство за притисок врз Раката да и даде тежина на неговата позиција во однос на Македонија.
За првата фаза, од суштинско значење беше што земјата во претседателот Киро Глигоров најде внимателен и многу искусен „татко на земјата“ кој ќе се грижи за внатрешната и надворешната рамнотежа и кој како таков беше сфатен од најшироките слоеви на населението, и кои исто така ја уживаа довербата на малцинствата. Откако се одвои од Југославија без воен инцидент, се чинеше дека републиката е на вистинскиот пат. Сепак, од самиот почеток, таа мораше да се бори со три проблематични области кои сè уште се релевантни повеќе од триесет години по независноста.
Се очекуваа значителни финансиски потешкотии поради економската слабост, која беше влошена со трансформацијата и санкциите наметнати на Југославија. Етничките тензии, исто така, беа очекувани со оглед на составот на населението и ситуацијата во Косово. Она што ја фати земјата сосема неподготвена, сепак, беше масовното непријателство на Грција, која сакаше по секоја цена да ја спречи државата наречена Македонија. Еден грчки политичар дури во јануари 1992 година изјави дека употребата на името Македонија е casus belli, односно причина за војна и повика на „активна политика на уништување против оваа минијатурна држава“.
Како резултат на нејзиното членство во ЕУ и НАТО, Грција има значителна моќ и од 1991 година на секој можен начин ги саботира меѓународните односи на Македонија. Да ги наведеме само најважните случаи:
– До 1993 година успеа да го спречи меѓународното признавање, што ја спречи Македонија да добие финансиска помош од финансиски организации како Европската банка за обнова и развој, Светска банка и Меѓународниот монетарен фонд.
– Грција во 2008 година го спречи приемот во НАТО, што немаше право да го прави според пресудата на Меѓународниот суд на правдата во Хаг од 5 декември 2011 година. Сепак, пресудата не смени ништо и членството на Македонија во ЕУ во овие околности не доаѓаше во предвид.
Бугарија беше првата земја што ја призна Македонија во тоа време, а со тоа испрати помирувачки сигнал. Истовремено, одбива да признае македонска нација и јазик; таа де факто ја смета Македонија за втора бугарска држава.
Економските проблеми и безнадежната надворешно-политичка ситуација уште од самиот почеток ги влошија внатрешните етнички тензии. Иако Македонија, во традицијата на социјалистичка Југославија, воведе заштита на малцинствата која беше многу добра според меѓународна споредба и секогаш го вклучуваше албанското малцинство во владата, македонските Албанци беа недоволно застапени во многу области на државата, образованието и културата. Тие, сепак, особено бараа да не се гледаат и третираат како малцинство, туку како втора националност. Од судирите меѓу албанска герилка и македонските безбедносни сили во 2001 година, кои завршија со меѓународно посредништво со т.н. Рамковен договор од Охрид, барањата на Албанците постепено се реализираат. Спорот со Грција за името на државата ги комплицира и односите меѓу мнозинското и малцинското население. За Македонците името е од егзистенцијално значење бидејќи е нераскинливо поврзано со нивната нација. Останатите етнички групи, особено најголемите, Албанците, не се приврзани кон неа и се незадоволни што владата во минатото не направила никакви отстапки по ова прашање, што можело да ја подобри надворешнополитичката состојба, а со тоа и економските можности на земјата.
Децениската политика на вето на Грција и политиката на влада на Бугарија, како и рамнодушноста на меѓународната заедница кон оваа мала и безначајна земја, ги наведоа Македонците да се обидат да ја лоцираат својата нација и во престижни историски длабочини.
Токму поради фактот што регионот на Македонија беше распространет на неколку држави, Грција тврдеше дека независната соседна држава може, доколку и се остави името, да има територијални претензии кон грчкиот дел на Македонија. Република Македонија се спротивстави на овој аргумент со промена на знамето и некои членови во уставот. Сепак, Грција остана цврсто на прашањето за името, укажувајќи дека не станува збор за страв од оваа нова „џуџеста држава“ туку за други прашања. На почетокот на 1990-тите, Грција несомнено беше преплавена од политичките и воени пресврти во нејзиното соседство и не беше во можност да одигра конструктивна улога во регионот како членка на НАТО и ЕУ. Ова не само поради големите внатрешно-политички конфликти, фрагментираниот политички спектар и сериозните економски проблеми. И власта и опозицијата можеа да освојат поени кај населението и да покажат успеси во надворешната политика со тоа што беа цврсти по прашањето за Македонија.
Со текот на времето, и покрај сѐ, се развија блиски економски односи меѓу двете држави, но прашањето за името остана нерешено. Грчкото инсистирање дека само античкото наследство го оправдува името Македонија доведе до дел од политичката елита и населението во Македонија сега зазеде став дека сегашната држава е навистина наследник на античка Македонија.
Во кампањата за „подигнување на националното достоинство и оптимизам“, десничарската национална влада на премиерот Никола Груевски сѐ повеќе се осврнува на антиката. Особено од 2008 година, кога Грција го спречи приемот во НАТО, владата ја постави оваа референца со безброј споменици и далекусежни интервенции „антиквитетност“ во градскиот пејзаж на главниот град Скопје. Бомбастичните градби кои беа изградени за краток временски период, потсетувајќи на антички храмови и во исто време поместувајќи го структурното наследство од социјалистичката ера, целосно го променија центарот на главниот град.
Незапирливиот грчки притисок конечно вроди со плод во 2019 година, бидејќи приоритет на Македонија беше да се приклучи кон НАТО и ЕУ, прво од безбедносни политички причини, а второ пред сѐ од економски причини. Земјата е кандидат за пристап во ЕУ од 2005 година, но не постигна никаков напредок поради грчкото вето против почетокот на пристапните преговори. За да излезе од овој ќор-сокак, новата влада во која доминираа социјалдемократите на Зоран Заев покажа дека е подготвена за компромис и го разбива Собранието во 2019 година преку таканаречениот Договор од Преспа со Грција. Заедно со другите отстапки, Македонија го смени и државното име; ознака со географска додавка, која, барем кај етничкото македонско население, не наидува на никакво прифаќање и се смета за принудна. Грчката страна можеше да се помири со името бидејќи од нивна гледна точка тоа е пред се географска одредница.
Договорот од Преспа води и историска политика, затоа што обврзувачки го регулира минатото и како да се постапува со него: Античка Македонија е дефинирана како хеленска и македонската држава не смее на кој било начин да се повикува на неа или да ги користи нејзините симболи. Договорот беше должен да ги отстрани сите јавни референци за „елинската историја и цивилизација“ во рок од шест месеци. Заедничката државна комисија, исто така, треба да се погрижи да нема „иредентистички/ревизионистички референци“ во учебниците на двете земји во рок од една година од потпишувањето на договорот.
Грција не употреби вето откако беше потпишан договорот и Македонија можеше да се приклучи на НАТО во 2020 година – важен чекор за внатрешната и надворешната стабилност на земјата. Набргу потоа, сепак, стана очигледно дека патот до преговорите за пристап со ЕУ во никој случај не е трасиран, бидејќи Бугарија сега го искористи правото на вето. Тоа не можеше да се очекува, бидејќи Бугарија веднаш и под ова име ја призна независна Македонија, иако само државата, но експлицитно не македонскиот единствен народ и јазик. Затоа што во Бугарија и двете се сметаат за бугарски.
И Бугарија е под османлиска власт од 14-иот век, од која се ослободила во 1878 година со руска помош, додека Македонија останала османлиска. Оттогаш, анексијата на Македонија е важна цел на националната бугарска агенда. За овој големобугарски проект, Бугарија се бореше во две балкански војни во 1912/13 година и застана на страната на Германија во двете светски војни. Иако можеше да ја окупира Македонија, по војните повторно загуби. Бидејќи Македонија накратко припаѓала на Бугарското Царство во средниот век и бидејќи етничката и јазичната близина на двата јужнословенски народи е голема, тие сметаат дека имале и имаат право над Македонците. Негирано е дека во југословенскиот дел на Македонија (Вардарска Македонија – територијата на денешната држава) во последните сто години се појавил народ кој себеси се нарекува „македонски“ и има кодифициран писмен јазик од 1944 година. Сознанието дека нациите се модерни конструкции и дека не постоела непроменлива „бугарска нација“ од раниот среден век, едвај се чувствува во бугарската историска наука.
Како и во Грција, на картата „Македонија“ се игра и во Бугарија, особено во тешки времиња, за да се поправат внатрешните пукнатини. Бугарското општество во моментов е поделено, економијата е тешка, а политичката каста е многу корумпирана и непопуларна (весникот Политико ја опиша Бугарија во септември 2020 година како „мафијашка држава“), но тврдењето за Македонија ја обединува земјата. Раководството сака да го искористи членството во ЕУ за да влијае врз националниот идентитет на етничките Македонци преку историска политика. Успехот на Грција во прашањето за името и во толкувањето на античката историја мораше да биде важна лекција: Според Договорот од Преспа, Македонија мора на своја територија да го наметне грчкиот поглед на минатото; доминантната страна дефинира што е историска вистина. Бугарија, исто така, ја користи својата сила за да му наметне сопствена интерпретација на својот политички слаб сосед, овој пат се занимава со крајот на 19-иот и 20-иот век. Според бугарското толкување, до 1944 година немало македонска нација, туку ова е изум на југословенските комунисти, исто како македонскиот јазик, затоа не треба да се споменува во ниту еден документ на ЕУ. Бидејќи не постои македонска нација од бугарска гледна точка, македонската историја ја „краде“ бугарската историја кога ја прикажува борбата против Османлиите во Македонија како што се нарекува македонски, а нејзините херои како Македонци.
Повод за незадоволство дава и ставот на Македонците дека Македонија за време на Втората светска војна била окупирана од (про)фашистичка Бугарија, која била сојузничка со Германија, додека според бугарското толкување била „ослободена“. Упатувањето на фактот дека бугарските окупатори, заедно со германските власти, депортирале на смрт повеќе од 7000 македонски Евреи во Треблинка, се означува како „говор на омраза“.
Различните толкувања на минатото не се ништо невообичаено и постојано се инструментализираат политички, особено кога станува збор за држави кои за прв пат стануваат независни и развиваат сопствен историски наратив. Меѓутоа, во случајот со Македонија, внатрешно политички мотивираната историска политика на соседните Грција и Бугарија добива невидени и заканувачки димензии. Откако стана независна, Македонија беше принудена да води битка која се чини дека никогаш нема да заврши. Интервенциите на соседните држави ја поткопуваат стабилноста на земјата со попречување на економската консолидација и политичката елита на земјата се соочува со дополнителни тешки проблеми кои речиси е невозможно да се решат. Населението се чувствува понижено од соседите и меѓународната политика и разочарано од иднината на земјата; оние кои можат ја напуштат земјата.
ЕУ, соочена со проблеми насекаде и уморна од конфронтанцијата со проширувањето, ѝ дозволува на Бугарија да постапи како што правеше Грција порано. Ја троши шансата енергично да делува како стабилизирачки фактор и на тој начин да испрати сигнал до целиот Балкан. Таа зазема став на слабо срце дека тоа се билатерални проблеми што земјите треба да ги решаваат меѓу себе. Токму Чешка и Словачка, поддржани од Австрија, во декември 2020 година се спротивставија ЕУ да го направи толкувањето на историјата како критериум за вклучување: „Нема да дозволиме [Европската] Унија да биде судија на нашата заедничка историја, како ние се идентификуваме себеси или јазикот што го користиме. Овие прашања им припаѓаат на засегнатите страни и ние сме тука да ги поддржиме“. Тоа не смени ништо за бугарското вето, тоа беше потврдено на 22 јуни 2021 година.
Конечно, Николоски додава дека минатата година француското претседателство со Советот, заедно со Комисијата на ЕУ, протуркале крајно проблематично „решение“ за прекин на бугарското вето против почетокот на преговорите на ЕУ со Македонија. Мнозинството од бугарскиот парламент гласаше за укинување на ветото, но политичките трошоци се огромни и за бугарската и за македонската демократија и владеењето на правото, а „решението“ е во спротивност и со европските вредности. Според тоа, македонскиот устав сега мора да се менува според желбите на Бугарија, за што е потребно двотретинско мнозинство, кое сегашната влада на Димитар Ковачевски го нема. Топката едноставно беше свртена кај Македонците, без тие да можат да продолжат да играат. Затоа што опозицијата тешко дека ќе се согласи со уставниот амандман. Проблематична е и содржината на компромисниот предлог. Затоа што предвидува дека бугарските националистички барања, кои се за наметнување идентитетски концепти и историски слики на македонската држава, сега ќе бидат поддржани и од Комисијата на ЕУ – особено од унгарскиот антилиберален комесар Оливер Вархели. „Бугарите“ како етникум сега треба да се вклучат и во македонскиот устав. Сепак, според компромисниот предлог усвоен од македонскиот парламент, ЕУ за првпат ќе го зајакне и легитимира бугарското вето со вклучување на малтретирањето на идентитетот и историјата во процесот на пристапување.
Управниот одбор на Централниот совет на Македонците во Германија му се заблагодарува на д-р Бошковска за оваа исклучително интересна средба.
Нада Бошковска е родена во Битола во 1959 година и живеела во Бабино до 1968 година, кога заедно со нејзината мајка се преселиле во Швајцарија за да му се придружат на нејзиниот татко. Завршила диплома по општа историја со фокус на Источна Европа, славистика, економска и социјална историја на Универзитетот во Цирих (UZH). Во 1984-85 година ги продлабочила студиите во Ленинград и Москва. Во 1987 година дипломирала со диплома на тезата „Селански форми на отпор во Русија од 17-иот векʺ. Од 1989 до 1990 година Бошковска беше гостин истражувач на Академијата на науките на СССР и работеше на својата дисертација „Животната средина на Русинките во 17-иот век. Во 1996 година докторирала на УЖ. Хабилитација (постдокторска квалификација) хабилитирала во 2002 година со теза на тема „Југословенска Македонија 1918–1941 годинаʺ. Во 2009 година следеше “Das jugoslawische Makedonien 1918–1941. Eine Randregion zwischen Repression und Integration” (Периферен регион помеѓу репресијата и интеграцијата). Истата година, таа беше назначена за професор на Катедрата за историја на Источна Европа и на Катедрата за историја на Универзитетот UZH во Цирих.